در کتاب « دعائم الاسلام، اثر نعمان بن محمد تمیمی (363-259ق) »، (ج1 ، ص 351 تا 368) عهدنامه مفصلی از پیامبر اعظم حضرت محمد (ص) نقل  شده که حاوی نکات بسیاری در شیوه حکمرانی و نکات مدیریتی است. آن چه می خوانید ، اقتباس و تلخیصی از این عهد نامه و منشور نورانی ، خطاب به کارگزاران و مدیران است:

1-  بنگر که کجا و چگونه بودی و امروز در کجایی؛ نصیحت را از خودت آغاز کن و در کار خاصان و شناخت آن چه به سود و زیان توست، نیکو بنگر.

2-  چنان مباش که پنداری کرامتی را که خدا در حق تو کرده ، واجبات را از دوش تو برداشته و تو شایسته آنی که مسئولیت سنگین را از تو بردارد ؛ از این رو ، در پی شهوات و خواسته های بروی .

3-  جایگاه خود را بشناس؛ سرانجام خود را در نظر آر و آن را بسیار یاد کن و بسیار بیندیش که چه می کنی و چه کسانی با تو مشارکت دارند.

4-  ببین پدرانت، حکمرانان و شاهزادگان دیگر کجایند که دنیا خوار بودند؟ تو اکنون میراث خوار آنان و اداره کننده حکومت آنان هستی؛ چه شد که گنج ها که اندوختند و آن بدن های ناز پرورده و آن امیر زادگان مرفه اکنون کجایند؟

5-  از بدی های گذشتگان عیب می گرفتی و کارشان را زشت می شمردی ؛ امروز از خودت عیب جویی کن و بر حذر باش که به همان سرنوشت دچار نشوی.

6-  تو درباره پیشینیان و کارشان داوری می کردی ؛ آیندگان درباره تو و کارهایت به قضاوت خواهند نشست و نسبت به تو همان را خواهند گفت که تو در باره دیگران می گفتی.

7-  ثروت اندوزی از حرام را نیرو مپندار و بذل و بخشش ناحق را سخاوت ندان. «قدرت» در خویشتن داری است و «جود» ، در پرداخت آن چه وظیفه توست.

8-  دلت را خانه مهرورزی به مردم قرار بده ؛ نسبت به مردم درنده ای مباش که لغزش هایشان را فرصت غنیمت شماری؛ زیرا آنان یا هم کیش تو یا همنوع تو هستند و به عفو و گذشت تو محتاجند.

9-  در کیفر، شتاب مکن؛ مگو که امیرم و هر چه خواستم ، می کنم و هرگاه قدرت و حکومت ،‌تو را به غرور و عجب کشاند، به یاد خدا باش که برتر از توست و به یاد مرگ باش که سرمستی و شادمانی بی جای تو را درهم می شکند.

10- میان خود و نزدیکانت با مردم منصفانه رفتار کن که اگر انصاف نکنی، در حق آنان ستم کرده ای و هر که به بندگان خدا ستم کند، طرف حسابش خداست.

11- شیوه ظالمانه ، به زوال نعمت می انجامد و اصرار بر ظلم ، انتقام الهی را در پی دارد؛ زیرا خداوند ، دادخواه مظلومان و دشمن ظالمان است.

12- به کار بیشتری بپرداز که در راستای حق و رضای خالق و توده مردم باشد؛ نه آن چه که با رضایت خواص، رنجش عموم مردم را در پی دارد.

13- توده مردم ، سامان بخش امور زمامداران و بازوی حاکم و مایه خشم بر دشمنانند؛ پس تا وقتی مطیع فرمانند، دلت با آنان و میلت همراه ایشان باشد.

14- آنان که بیشتر در پی کشف عیوب مردمند ، در نظرت نکوهیده تر ، باشند؛ زیرا در مردم  عیب هایی است که والی سزاوارتر است تا آنها را بپوشاند.

15- آن چه بر خود نمی پسندی ، بر مردم هم مپسند و تا می توانی رازها و عیوبشان را بپوشان تا خدا هم عیوب تو را بپوشاند.

16- در پذیرش سخنِ سخن چینان، شتاب مکن که سخن چین راست نمی گوید.

17- بخیلان ، حریصان و ترسویان در مشورت های خویش وارد مکن؛ زیرا بخل و حرص و ترس ، هر سه ، ریشه در بدبینی به خدا دارد.

18- بدترین وزیران و همکارانت ، آنانند که همکار امیران پیشین و همدست جرایم آنان بوده اند؛ آنان  را در حکومت خود راه مده و در کارهایت وارد مکن .

19- کسانی را یاران و همکاران خاص خویش برگزین که همکاران ظالم و یاور گنه کار نبوده اند؛ آنان را مخصوص همنشینی و دوستی در نهان و آشکار قرار بده و کسانی را گرامی تر بدار که نسبت به حق ، گویا تر و نسبت به مردم ، با انصاف تر باشند.

20- با کسانی بیشتر همدم باش که اهل تقوا، راستی، خرد و شرافت باشند و از کسانی بیشتر فاصله بگیر که اهل تملق، چاپلوسی و ستایش گری اند؛ زیرا مدح بسیار ، غرور و غفلت می آورد.

21- نیکوکار و بدکار را به یک چشم نگاه مکن؛ زیرا اگر چنین کنی، نیکوکار، در کارش بی انگیزه می شود و خلافکار، در کار خلافش گستاخ می گردد.

22- سنت های خوب گذشته را بر هم مزن و سنت های مضر به روش ها و سنن خوب گذشته را پایه گذاری مکن.

23- در برپایی عدل و حق، با عالمان و حکیمان بسیار مشورت کن که این شیوه، احیا گر عدل و زداینده باطل است.

24- کسانی را به فرماندهی لشکریان بگمار که بردبارتر ، داناتر، با سیاست تر و خوش اخلاق تر باشد و نیز دیر به خشم آیند؛ زود عذر پذیرند و به ضعیف ، رأفت داشته باشند.

25- با کسانی بیشتر بپیوند که دین شناس ، دیندار، خوش سابقه و شجاع باشند.

26- به سبب توجه به کارهای بزرگ ، امور کوچک نظامیان را نادیده نگیر که هر کدام از کارهای بزرگ و کوچک ، جای خاص خود را دارند.

27- زندگی لشکریان و سپاهیان و خانواده آنان را تأمین کن تا در جنگ با دشمن ، یک دل باشند و فکرشان نگران خانه و خانواده خود نباشد.

28- امنیت عمومی در شهرها و همدلی و همبستگی لشکریان، بهترین نور چشمی زمامداران است.

29- به فرماندهان شجاع و رزمندگان لایق ، توجه خاص داشته باش و از حال یکایک آنان جویا شو و از آنان ستایش کن تا هم شجاعان ، شجاع تر شوند و هم دیگران تشویق گردند و در عین حال، مأمورانی امین و صادق را بر آنان بگمار تا عملکرد آنان را در جبهه های نبرد ، به طور دقیق ، به تو گزارش دهند.

30 – موقعیت بزرگان ، سب نشود که تلاش اندک آنان را بزرگ شماری و وضعیت افراد عادی، موجب نگردد که تلاش عظیم آنان را ناچیز شماری.

31- کسانی را به قضاوت بگمار که با فضیلت ترین، داناترین، بردبارترین و پرهیزکارترین افراد باشند؛ تا کارها، آنان را به تنگ نیاورد؛ مغلوب اطراف دعوا نشوند؛ طمع نداشته باشند؛ دچار عجب و خودپسندی نشوند؛ تعریف و تمجید ، آنان را نفریبد و در پی گیری مسائل، کم حوصله نباشند.

32- به وضع و زندگی قضات، به خوبی رسیدگی و زندگی شان را تأمین کن تا طمع و نیاز به مردم نداشته باشند و در دام رشوه نیفتند.

33- به حکم قاضیان و رای آنان رسیدگی کن تا اختلاف در حکمشان نباشد. که اگر چنین شود، عدالت تباه می شود؛ دین نقصان می یابد و تفرقه پدید می آید.

34- کارگزاران را بر اساس شناخت و آزمون به کار گمار؛ نه بی تحقق و بررسی؛ زیرا به کار گماشتن نالایقان و نا آزمودگان ، سبب جور و خیانت و موجب زیان بر مردم می گردد.

35- کسانی را به کار گمار که پرهیزگار، دین شناس ، دانا، سیاست مدار ، با تجربه ، خردمند و با حیا باشند و از خانواده های شریف و دیندار که پاک ترند و خویشتن دارتر و کم طمع تر و آینده نگر تر.

36- زندگی کارکنانت را تأمین کن و نیازشان را برآور؛ تا هم خود را بهتر اصلاح کنند و هم به اموال دیگران دست درازی نکنند و هم اگر خطا کردند و نافرمان شدند، حجتی برآنان داشته باشی.

37- هرگز اهل تکبر و نخوت و غرور و افراد جاه طلب و ستایش دوست را برای مسئولیت انتخاب نکن.

38- اگر یکی از کارگزارانت دست به خیانت زد یا فسادی مرتکب شد و گزارش مأمورانت و حرف های مردم هم آن را تأیید کرد. او را تنبیه کن و آن چه را گرفته ، از او بگیر و در میان مردم، او را رسوا کن تا مایه عبرت دیگران شود.

39- بیش از دریافت مالیات و خراج، به عمران و آبادانی بیندیش؛ مالیات هم وقتی می توانی بگیری که زمین را آباد سازی. هرکس بدون عمران و آبادانی بخواهد مالیات بگیرد، شهرها را ویران و مردم را هلاک خواهد ساخت.

40- آباد سازی شهرها، بهتر از پر کردن خزانه است؛ آن چه هم خزانه را پر می سازد، آبادانی شهرهاست . اگر آبادای ها ویران شود ، خزانه هم تهی می ماند.

41- اگر دوست داری سر انجام نیکی و بدی را بدانی ، به کار نیکان و بدان گذشته بنگر.

42 – به ثروت اندوزی نیندیش؛ به ذخیره سازی خیرات و خوبی ها همت بگمار.

43- در امور دیوانی و دبیری، کسی را نگارش نامه های محرمانه و اسناد سری گمار که ادبش بیشتر، یاری اش برای تو بهتر، فکرش پخته تر و از همه مطمئن تر و راز دار تر باشد و ظرفیت احترام و لطف تو را داشته باشد؛ اسرار تو را آشکار نسازد و جایگاه خود را بشناسد.

44- در گزینش منشیان و دفتر داران ، به خوش گمانی خویش تکیه نکن ؛ بلکه به سوابق کار و تجار پیشین آنان بنگر.

45- برای هر مجموعه از کارکنانت ، رئیسی انتخاب کن که امانت دار و اندیشمند باشد؛ از کارهای بزرگ به زانو در نیاید و کارهای کوچک را وا نگذارد و پیوسته بر کار آنان مراقبت و نظارت داشته باشد و از رفتارشان با مردم خبر بگیر.

46- صنعت گران و پیشه وران، سرچشمه سود رسانی به مردمند؛ آنان را به نیکی توصیه کن و حرمتشان را نگه دار و از حالشان جویا باش و مراقبت کن تا احتکار و سود جویی و حرص آنان ، مایه افزایش نرخ ها و فشار بر مردم و انتقاد بر حکومت نگردد.

47- از حال بینوایان و محرومان، بی خبر مباش ؛ سهمی از بیت المال را برای آنان اختصاص بده و به همه یکسان و بی تبعیض برسان. پرداختن به کارهای مملکت ، تو را از نیازمندان غافل نسازد و در حکومتت، ضعیفان که دستشان از تو کوتاه و نیازشان از چشم مأمورانت پنهان است، تباه نشوند که هیچ عذری نداری . مطمئن ترین نفرات را برای رسیدگی به امورشان برگزین ؛ کسانی که نه به دیده تحقیر ، به فقیر بنگرند و نه شخصیت بزرگان ، چشمشان را پر کند.

48- به زمین گیران ، گرفتاران ، یتیمان و پرده نشینان فقیر که نه اهل درخواستند و نه روی عرض حاجت دارند ، رسیدگی کن و به خاطر خدا ، سهمی از بیت المال برایشان مقرر گردان.

49- بخشی از وقت خود را برای دیدار حضوری و رفع نیاز نیازمندان و شنیدن حرف ها و شکایت ها اختصاص بده تا آنان بی ترس و مزاحمت، خواسته هایشان را بگویند.

50- برای رسیدگی به کارها ، تقسیم وقت کن و همه تلاش خود را به کار گیر و کار هر روز را همان روز انجام بده و بهترین وقت هایت را برای رابطه خودت و پروردگارت اختصاص بده و چیزی را برای ادای واجبات ، مقدم مشمار و بین خود و مراجعان ، حجاب طولانی قرار مده که بدگمانی می آفریند و کارها را بر تو آشفته می سازد.