اسلام
اصول
توحید ·

نبوت · معاد

خاص تشیع: امامت ·
عدل
فروع
نماز ·

روزه · زکات · حج · جهاد

خاص تشیع: خمس · امر به معروف · نهی از منکر · تولی ·
تبری
منابع اسلامی
قرآن ·

عقل ·
سنت (حدیث)
شخصیت‌ها
محمد ·

علی · فاطمه · اهل بیت · خلفای راشدین · امامان شیعه ·
صحابه? محمد
مذاهب
تسنن ·

تشیع ·
تصوف
علوم
حدیث ·

تفسیر · فقه · کلام · فلسفه ·
عرفان
تاریخ
امویان ·

عباسیان · فاطمیان · مملوکان · عثمانیان · صفویان ·
آخرالزمان
جغرافیا
مکه ·

مدینه · بیت‌المقدس · کوفه · نجف · کربلا · سامرا · کاظمین · مشهد · بغداد · دمشق ·
جهان اسلام(کشورهای اسلامی) ·
فرهنگ و جامعه
درگاه اسلام

اسلام، دینی یکتاپرستانه[?][?] و از دین‌های ابراهیمی است.[?] [?] پارسی زبانان، پیروان اسلام را «مسلمان» می‌گویند.[?] هم‌اکنون اسلام از دید شمار رسمی پیروان، در جایگاه دوم در جهان، جای دارد.[?]

مسلمانان براین باورند که خداوند، قرآن را به محمد از طریق فرشته‌ای به نام جبرئیل فروفرستاده‌است. به باور مسلمانان خدا بر بسیاری از پیامبران، وحی فرستاده و محمد آخرین آنان است. مسلمانان محمد را اعاده‌کننده ایمان توحیدی خالص ابراهیم، موسی، عیسی و دیگر پیامبران می‌دانند و معتقدند که اسلام کامل‌ترین و آخرین آیین الهی[?][?] است.
محتویات

    ? تعریف
    ? باورها
        ?.? اصول دین
        ?.? خدا در اسلام
        ?.? شهادتین
        ?.? قرآن
        ?.? اذان
    ? تاریخ اسلام
        ?.? زندگانی پیامبر اسلام
        ?.? خلفای راشدین
        ?.? خلفای اموی، عباسی و فاطمی
    ? مذاهب‌ اسلامی
        ?.? اهل سنت
        ?.? شیعه
        ?.? دیگر فرقه های اسلامی
    ? اسلام در جهان
    ? اسلام و دیگران
        ?.? منتقدان
 
تعریف

اسلام در زبان عربی از ریشه‌ی (س-ل-م)است . معنی لغوی این ریشه سالم شدن و از آفات رهایی یافتن است [?][??] «سلام» نیز مشتق شده از همین ریشه است. سپس از آن مصدر ثلاثی مزید به صورت «اَسلَم إسلاماً» به معنی لغوی تسلیم و فرمانبردار شد و خدا را خالصانه و بی ریا پرستید مشتق شد و در نهایت معنی اصطلاحی مسلمان شد را پیدا کرد [??][??]. با توجه به معنی اسلام، «مسلم» (در فارسی : مسلمان) یعنی کسی که خدا را خالصانه و بی ریا می پرستد و اختیار خود را تسلیم امر و نهی او می کند.[??]
باورها

معارف اسلامی به سه بخش کلی تقسیم می شوند:

    عقاید: باورهای بنیادین فکری (اصول دین یا عقاید) با محور توحید که اساسی ترین آنها است.
    اخلاق: توصیه‌های اخلاقی که اساسی‌ترین آنها[نیازمند منبع](عدالت، شجاعت و عفت) است.
    احکام: فرامین عملی و عبادی که اساسی ترین آنها (فروع دین) هستند. فرامین عملی آداب، مناسک و عبادات را دربرمی‌گیرد.

عقاید در علم کلام، احکام در علم فقه و اخلاق در علم اخلاق شرح و بسط داده می شود.[??]
اصول دین
نوشتار اصلی: اصول دین

از بنیادی‌ترین باورهای مسلمانان تحت عنوان اصول دین یاد می شود. اصول دین نزد مسلمانان سه عدد هستند[??] اعتقاد به هر کدام از این اصول، باورهایی را به عنوان زیر شاخه موجب می شود:

    توحید: یعنی اعتقاد به یگانگی خداوند و اعتقاد به صفات او.
    نبوت : یعنی اعتقاد به ضرورت فرستادن پیامبران از سوی خداوند برای راهنمایی بشر .( و اعتقاد به پیامبری محمد).
    معاد : یعنی اعتقاد به وجود جهانی که بعد از فروپاشی این جهان کنونی، نمایان می‌شود و در آن جهان نیکان و بد کرداران به سزای کردار خویش می رسند.

در میان این اصول آنچه ریشه بقیه است، توحید می‌باشد، به طوری که دین شناسان مسلمان می کوشند تا با اثبات آن بقیه اصول و فروع را ثابت کنند[??]
خدا در اسلام
بسم الله الرحمن الرحیم، نخستین آیه قرآن
نوشتار اصلی: الله

الله نام ویژه? خدای یکتا در قرآن و نوشتارهای اسلامی است. با این حال فارسی‌زبانان معمولاً از واژه? خدا استفاده می‌کنند. البته خدا در قرآن نام‌های زیادی مانند غفور ( بسیار بخشایشگر)، رحمان ( بخشنده)، رحیم( مهربان)، اوّل ( نخست)، آخر ( پایان)، عالم ( دانا ) کبیر ( بسیار برتر)، مجید( بسیار باشکوه)و… دارد. به باور مسلمانان خداوند در اسلام به زبان اصلی که همان زبان عربی فصیح (زبان قرآن) است ???? نام دارد که یک نام خداوند، اسم اعظم است . بیشتر اسامی خدا در اسلام، نشان‌دهنده? برتری مطلق است و در ساختار بیشتر این نام‌ها صفت‌های عالی به‌کار رفته‌اند.[??].

شناخت خداوند اصلی ترین باور مسلمانان است و همین موضوع است که این دین را در میان سایر ادیان ابراهیمی متمایز ساخته . خلاصه باور مسلمانان به خدا را می توان در جمله ای از قرآن دید [??] که در آن گفته می شود :

    ِ لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْ‏ءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیر (ترجمه: هیچ چیز همانند او نیست و او شنوا و بیناست)[42–11]

که در تفسیر آن از علی بن ابی طالب نقل شده که آن را توصیف قابل قبول خدا دانسته است [??] و مفسرین هم به تبعیت از وی گفته اند  : «این جمله در حقیقت پایه اصلى شناخت تمام صفات خدا است که بدون توجه به آن به هیچیک از اوصاف پروردگار نمی توان پى برد» [??]
شهادتین
نوشتار اصلی: شهادتین

پذیرش اسلام از سه روش امکان دارد: گفتن شهادتین، با انجام دادن کارهای ویژه مسلمانان، اسلام با پیروی از اعمال مسلمانان. [??] شهادتین: «اشهد ان لا اله الا الله» و«اشهد ان محمدرسول الله»
قرآن
بخش نخست سوره نور از کتاب قرآن
نوشتار اصلی: قرآن

قرآن، کتاب مقدس مسلمان است و به زبان عربی نوشته شده‌است، که طبق مندرجات آن و باور مسلمانان توسط وحی الهی به محمد فروفرستاده شد.

به اعتقاد مسمانان «قرآن وحی نامه اعجازآمیز الهی است، که به زبان عربی واژه به واژه توسط فرشته وحی، جبرئیل امین، از جانب خداوند و از لوح محفوظ بر قلب و زبان پیامبر اسلام هم اجمالا یکباره، و هم کم‌کم در طول ?? سال نازل شده‌است.»[??]

این کتاب معتبرترین متن دینی نزد مسلمانان است و مسلمانان آن را «معجزه» و «سند اثبات پیامبری» محمد می‌دانند.[??]

اغلب مذاهب اسلامی بر درستی متن آن اتفاق نظر دارند و اختلافات در نحوه خواندن متن، تفسیر و گاهی، ترتیب آن است. میزان این اتفاق نظر به اندازه‌ایست که شیعیان دوازده‌امامی ایران و وهابیان عربستان رسم‌الخط واحدی از قرآن را به‌کار می‌برند.[??] مسلمانان روی بی‌خطابودن قرآن تاکید دارند.[??] مفسرین اهل سنت بصورت تاریخی همواره معتقد بودند که آیات قرآنی که در امروزه در دست ما است دقیقاً همان چیزی است که محمد بیان کرده‌است و هیچگونه تغییری اعم از حذف یا اضافه در آن صورت نگرفته‌است.مسلمانان قرآن را کتاب مقدس دین خود می‌دانند و از آن با القابی چون «کریم» و «مجید» یاد می‌کنند. قرآن، خود را به عنوان «لوح حفاظت‌شده» («اللَوح المحفوظ»[??]) می‌خواند.†
اذان
نوشتار اصلی: اذان
Adhan wiki ogg.ogg
A Sunni version of the call to prayer

اهل سنت عقیده دارند که نخستین بار، اذان در مدینه خوانده شد و حمزه این پیشنهاد را به محمّد داد.[نیازمند منبع] در حالی که بعضی دیگر طبل و بوق یا زنگ را برای دعوت مردم به نماز پیشنهاد کرده بودند.[نیازمند منبع]اهل سنت، همچنین بر این باور هستند که بعضی عبارات اذان، مانند «الصلوة خیر من النوم» را عمر بن خطاب افزوده‌است.[??] این در حالی است که شیعیان اذان را عبادتی می‌دانند که از جانب خدا تعیین گردیده‌ و تغییر در جملات اذان را بدعت می‌دانند[??]. همچنین عقیده شیعه این است که محمّد پیش از هجرت، برای تمام نمازهای واجب خود، اذان می‌گفته‌است [??].در ایران، اغلب اذان را در آواز بیات ترک در گوشه روح‌الارواح می‌خوانده‌اند. در مراسم تعزیه، اگر اذان گفته شود، به آواز کردی است.[??]
تاریخ اسلام
Countries with Sharia rule ar.PNG
نوشتار اصلی: تاریخ اسلام
زندگانی پیامبر اسلام

ابوالقاسم محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب بن هاشم (‎??? - ???) بنیانگذار و پیامبر دین اسلام، به عنوان سیاست‌مدار، بازرگان، فیلسوف، فرمانده جنگی و ... نزد مسلمانان و پیروان برخی آئینهای دیگر، محسوب می‌شود.[??] محمد در سن ?? سالگی ادعای پیامبری کرد[??] خدیجه نخستین کسی بودند که به وی ایمان آورد و پس از وی، علی بن ابیطالب [??][??][??][??] و نیز گفته می شود که جعفر ابن ابوطالب، زید (تنها مسلمانی که بجز محمد، نامش در قرآن آمده است.)، ابوذر غفاری و ابوبکر از زمره دیگر نخستین ایمان آورندگان به اسلام هستند{مدرک معتبر}.[??] محمد تا سه سال پس از بعثت، دعوت خود را آشکار نکرد. اولین گروهی که محمد آن‌ها را آشکارا به اسلام دعوت نمود، بستگان خویش، بودند.[??] پس از آن، به کوه صفا رفت و تمام قریش را به اسلام دعوت نمود.[??]

پس از مدتی، سران قریش تصمیم به مقابله با وی گرفتند. اولین اقدام آن‌ها گفتگو با ابوطالب بود.[??][??][??] سران قریش پس از آنکه کمک خواستن از ابوطالب را بیهوده دیدند، تصمیم به یاری جستن از یهودیان مدینه گرفتند، ایشان، سه سؤال را برای پرسش از محمد، مطرح کردند و گفتند اگر وی، پاسخ را بداند، در پیامبری او شکی نیست، محمد، درست زمانی که سران قریش احساس پیروزی می‌کردند، پاسخ آن پرسشها را داد.[??][??]
خلفای راشدین
نوشتار اصلی: خلفای راشدین

ابوبکر، از صحابه [??] و دوستان محمد، [??][??][??] برای نخستین بار، لقب «صدیق» را از او دریافت کرد.[??] او، هنگامی که اسلام را پذیرفت، حدود ?? سال سن داشت.[??] پس از درگذشت محمد، اتحاد میان مهاجران، به خصوص زمینه‌سازی عمر و ابوعبیده بن جراح، کار را برای تصدی مقام خلافت توسط ابوبکر، هموار کرد. هر چند منذر بن ارقم در دفاع از علی بن ابیطالب سخن راند، ولی عدم حضور بنی هاشم و جوان بودن نسبی علی باعث شد تا سرانجام، در حالی که یاران نزدیک محمد، به تغسیل و تدفین ایشان مشغول بودند[??] اهل سقیفه کار را تمام کرده و از هر عملی که موجب سستی پایه‌های بیعت با ابوبکر شود، جلوگیری کنند.[??]

عمر بن خطاب (به عربی: ابو حفص عمر بن الخطاب بن نفیل بن عبد العزی)، از قدرتمندترین خلفای راشدین و از بزرگترین فرمانروایان مسلمان در طول تاریخ اسلام می‌باشد[??] که تحت فرمان او، سرزمین بین‌النهرین و سوریه را فتح شده و استیلای بر پارس و مصر آغاز شد.[??][??][??] عمر پس از ابوبکر در سال ??? میلادی، به خلافت رسید و نخستین کسی بود که لقب «امیرالمومنین» را برای خود برگزید.[??][??] وی، در سال هفتم پس از مرگ محمد، با ام کلثوم، دختر علی بن ابیطالب ازدواج کرد.[??].[??] عمر بن خطاب، در طول ده سال خلافت خود، زندگی اقتصادی ساده ای داشت و از تجمل گرایی سخت متنفر بود. بارها کارگزاران خود را به دلیل تجمل گرایی برکنار، توبیخ یا جریمه کرد[نیازمند منبع] . از جمله خصوصیات عمر بن خطاب سختگیری او در مورد غیر عرب بود؛ به عنوان مثال چنانچه در منابع اهل سنت ذکر شده است وی دستور داده بود که سهم بیت المال غیر عرب ها برابر سهم بردگانِ عرب باشد [??] و نیز اگر مرد عرب از عجم زن گرفت و بچه ای از این ازدواج به دنیا آمد، چنانچه آن بچه در بلاد عرب به دنیا بیاید از پدرش ارث می برد و اگر در سرزمین غیر عرب به دنیا بیاید از پدرش ارث نمی برد [??] ویا از ورود غیر عرب ها به پایتخت حکومت اسلامی که شعار برابری نژادها را داشت [??][??] منع کرد [??]. او توسط یک ایرانی ناراضی به نام پیروز نهاوندی کشته شود.[??] عمر، در اخرین روزهای عمر خود، شش تن از صحابه را مامور نمود تا در مدت سه روز خلیفه سوم را تعیین کنند. این شش تن، عبارت بودند از: علی بن ابیطالب، عثمان بن عفان، عبدالرحمن بن عوف، زبیر بن عوام، طلحة بن عبید اللّه و سعد بن ابی‌وقاص. عمر چنین دستور داد که:«اگر چهار نفر نظرى دادند و دو نفر مخالف شدند، آن دو نفر را گردن بزن و اگر سه نفر توافق کردند و سه نفر مخالفت نمودند، سه نفرى که عبد الرحمان در میان ایشان نیست، گردن بزن، و اگر سه روز گذشت و بر کسى توافق حاصل نکردند، همه ایشان را گردن بزن».[??] در این سه روز مذاکرات زیادی انجام شد و نتیجه بین علی وعثمان مردّد شد. سرانجام، عبدالرحمن، عثمان را انتخاب کرد و عثمان، به خلافت رسید.[??]

بخشش فراوان عثمان از بیت المال به خویشاوندانش [??] که پیشاپیش توسط خلیفه? دوم پیش بینی شده بود، [??][??] و مال اندوزی او، [??][??] از علل طغیان مردم علیه او به شمار می‌رود. علاوه بر این دلایل، علی بن ابیطالب، بی تابی مردم در برافکندن عثمان از خلافت را دلیل دیگری بر قتل عثمان می‌داند.[??] پس از کشته شدن عثمان به دست شورشیانی از مصر و کوفه و بصره، نظرها بر علی و طلحه بود. در این میان اهالی مصر متمایل به طلحه بودند و انصار، بصریان و کوفیان تمایل بر خلافت علی داشتند.

سرانجام، ابوالحسن علی ابن ابی طالب در ?? ذیحجه سال ?? برابر ?? ژوئن ???، به خلافت برگزیده شد.[??] علی از مشاوران نزدیک عمر در هنگام حمله? لشکر اسلام به پارس بود. زمانی که عمر می‌خواست تا خود در این جنگ‌ حاضر شود، علی به او گفت: «تو سر این سپاهی. اگر بروی و کشته شوی، سپاه اسلام متلاشی می‌شود. تو باید مرکز خلافت را داشته باشی تا اگر سپاه اسلام شکست خورد. عجم بدانند که این نیرو پشت دارد.»[??]

علی علاوه بر اینکه در مسائل شرعی (به‌خاطر وقوف بسیار زیاد او بر قرآن و سنت)[??] و در فقه، تفسیر، سیاست، محل رجوع مسلمین (به خصوص خلیفه دوم) بود [??][??][??][??] در سخنوری و ادبیات نیز چیره بود. مرتضی مطهری به نقل از محمد عبده سخن او را شیواترین سخن پس از قرآن می‌داند.[??][??] به طوری که وابستگان بنی امیه، گفتارش را از حفظ می‌کردند، تا بیانشان شیوا شود.† بخشی از گفتارها و نوشتارهای وی در کتابی به نام نهج البلاغه جمع آوری شد. به گفته? اروینگ، علی، شخصی دلیر، سخنور و بخشنده بود.[??]
خلفای اموی، عباسی و فاطمی
نوشتار اصلی: امویان
نوشتار اصلی: خلافت عباسیان
نوشتار اصلی: خلفای فاطمی

پس از صلح حسن و معاویه، حکومت به بنی امیه و سپس به بنی عباس رسید. عبدالرحمان سوم و جانشینانش در آندلس، فاطمیان، حفصیان و مرینیان نیز خود را جانشین محمد می‌دانستند. سلاطین عثمانی هیچ‌گاه رسماً خلیفه نبودند. تنها عبدالمجید دوم از ???? تا ???? خود را خلیفه تمامی مسلمانان خواند.[??]
مذاهب‌ اسلامی
نقشه پراکندگی مذهبی در میان کشورهای اسلامی
مذاهب اسلامی در یک نگاه

مسلمانان به دو مذهب عمده شیعه و سنی بخش می‌شوند. هر یک از این دو فرقه انشعاباتی دارند. برای نمونه صوفی‌گری در میان شیعه و سنی وجود دارد.
اهل سنت
نقشه پراکندگی اهل سنت در کشورهای اسلامی
نوشتار اصلی: سنی

اهل سنت بر این باورند محمد، پیامبر اسلام، پس از خود جانشینی تعیین نکرد و پس از فوت محمد مسلمانان آن زمان بر اساس شورا یک تن را به عنوان خلیفه مسلمین انتخاب کرده‌اند.[نیازمند منبع] در آغاز در سقیفه? بنی ساعده، ابوبکر را که از صحابه (یاران) و نزدیکان محمد بود و در میان مسلمانان محبوبیت و اعتبار زیادی داشت، برای خلافت پس از محمد بر جامعه نوبنیاد مسلمانان انتخاب کردند. سنیان به چهار مکتب فقهی عمده که عبارتند از: حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی تقسیم می‌گردند.
شیعه
حسین امام سوم شیعیان در کربلا
نوشتار اصلی: شیعه

شیعیان بر این باورند که امام و جانشین پیامبر اسلام از راه نص شرعی تعیین می‌شود و امامت علی، نخستین امام شیعیان و دیگر امامان شیعه نیز از راه نص شرعی ثابت شده‌است.[??] اصول دین در تشیّع پنج‌گانه است و علاوه بر سه اصل دین توحید، نبوت و معاد، به دو اصل دیگر یعنی عدل و امامت نیز باور دارند:

    عدل:یعنی اعتقاد به عدالت خدا
    امامت:یعنی اعتقاد به ضرورت فرستادن امامان از سوی خدا برای راهنمایی بشر .

مهم‌ترین مذاهبی که از شیعه منشعب شده‌اند، عبارت‌اند از دوازده‌امامی، اسماعیلیه، زیدیه، کیسانیه، واقفیه و فطحیه.
] دیگر قه های اسلامی
نوشتار اصلی: خوارج
نوشتار اصلی: تصوف


اسلام در جهان
مدینه النبی

پیامبر اسلام در زمانی که در مدینه بود، برای سران امپراتوری‌های مختلف نامه نگاری کرد و آنها را به اسلام دعوت نمود. یکی از این نامه‌ها خطاب به خسرو پرویز شاه ایران بود. پس از درگذشت محمد، مسلمانان در زمان خلیفه دوم به فرمان عمر، به ایران حمله کردند. و طی تقریباً ?? سال ایران جز نواحی گیلان و مازندران گشوده شد.

اسلام به سرزمین‌هایى با زبان و فرهنگ متفاوت پا گذاشت. مردمان این سرزمین‌ها که نداى برابرى و بالندگى اسلام آنان را جذب کرده بود، براى فهم بیش‌تر کلام خدا به فراگیرى زبان عربى پرداختند. به این ترتیب، براى نخستین‌بار یک زبان بین‌المللى در گستره‌ى وسیعى از جهان رایج شد که به گسترش دانش کمک زیادى کرد. زبان مشترک باعث شد که هیچ دانشمندى در سرزمین‌هاى اسلامى، احساس غربت نکند و براى دانش‌اندوزى به شهرهاى مختلف سفر کند. نگارش کتاب به زبان عربى باعث شد هر دانشمندى از دستاوردهاى علمى دانشمندان دیگر آگاه شود و ارتباط علمى، که براى پیشرفت دانش اهمیت زیادى دارد، امکان پذیر شود. ترجمه‌ى آثار علمى تمدن‌هاى پیشین به عربى باعث شد که براى نخستین بار بخش عمده‌ا‌ى از دستاوردهاى علمى و فرهنگى بشر تا آن زمان، کنار هم قرار گیرد.[??]

جدول کشور‌های اسلامی بر اساس جمعیت[??]
رتبه     کشور     جمعیت     نسبت جمعیت مسلمان‌ها     مذهب     فرقه
?     Flag of Indonesia.svg اندونزی     ???????????     ?????[??]     سنی     شافعی
?     Flag of Pakistan.svg پاکستان     ???????????[??]     ???[??]     سنی     حنفی
?     Flag of Bangladesh.svg بنگلادش     ???????????[??]     ???[??]     سنی     حنفی
?     Flag of Nigeria.svg نیجریه     ???????????[??]     ???[??]     سنی     مالکی
?     Flag of Egypt.svg مصر     ??????????[??]     ???[??]     سنی     شافعی
?     Flag of Turkey.svg ترکیه     ??????????[??]     ?????[??]     سنی     حنفی
?     Flag of Iran.svg ایران     ??????????[??]     ???[??]     شیعه/سنی     جعفری/ الحنفی
?     Flag of Sudan.svg سودان     ??????????     ???[??]     سنی     مالکی
?     Flag of Algeria.svg الجزایر     ??????????[???]     ???[???]     سنی     مالکی
??     Flag of Afghanistan.svg افغانستان     ??????????[???]     ???[???]     سنی     حنفی
??     Flag of Morocco.svg مراکش     ??????????     ???[???]     سنی     مالکی
??     Flag of Iraq.svg عراق     ??????????[???]     ???[???]     شیعه/سنی     جعفری/حنفی
??     Flag of Malaysia.svg مالزی     ??????????[???]     ?????[???]     سنی     شافعی
??     Flag of Saudi Arabia.svg عربستان سعودی     ??????????[???]     ????[?][???]     سنی     حنبلی
??     Flag of Uzbekistan.svg ازبکستان     ??????????     ???[???]     سنی     الحنفی
اسلام و دیگران
Lunar libration with phase Oct 2007 450px.gif

مسلمانان بر این باورند که خدا پیام خود را از راه وحی بر محمد و پیامبران دیگر از جمله آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی فروفرستاد.
در واقع مسلمانان معتقدند که دین خدا در اصل از آدم تا محمد یکی است و این اصول در قرآن گردآمده‌اند. متون اسلامی این‌گونه بیان می‌کنند که یهودیت و مسیحیت مشتقاتی از تعالیم ابراهیم بوده و در نتیجه از دین‌های ابراهیمی به شمار می‌آیند. قرآن، از یهودیان و مسیحیان (و دیگر معتقدان به ادیان با منشأ الهی ) به صورت «اهل کتاب» یاد می‌کند.[???]
منتقدان

علی دشتی در کتاب «?? سال» عقاید پایه مسلمانان را مورد انتقاد قرار داد که قرآن از سوی خدا فرستاده نشده و تنها سخنان محمد و از روی وجدان پاک سیرت وی بوده‌است و قرآن چیز تازه‌ای برای ارائه نداشته بلکه تنها افکار و عقاید دیگر را به شکل خودش گردآوری کرده و با سخنان شخصی محمد خود را مدعی کلام‌خدابودن دانسته‌است.[???]

شجاع‌الدین شفا هم در کتاب‌های «تولدی دیگر» و «پس از ???? سال» ادیان سامی و دین اسلام را نقد کرده‌است.احمد کسروی هم از منتقدان اسلام است.[???]